En dan 'opeens patsboem' na 10 maanden onder de afrikaanse zon weer wennen aan de Nederlandse kou. Want ook al is het volgens Piet Paulusma een warme herfst, ik vind die dertig graden verschil toch ECHT koud.
Nu ik berichten van mensen krijg of ik nou NOGSTEEDS in Senegal ben, dacht ik: het wordt toch tijd om dit misverstand uit de wereld te helpen.
Ben, tot verrassing van sommigen wellicht, twee weken geleden teruggekomen op ons mooie Schiphol. En een mooie landing was het, want om 5 uur 's middags, met namiddagzon een landing, laag over heel Nederland heen zodat we over een ware toeristische sightseeingtrip werden getrakteerd met zeeuwse waterwerken, molens, prachtige wollken en heel Amsterdam in vogelvlucht. Deze zachte landing en lieve ontvangst op Schiphol was een fijn thuiskomen, voor de rest is het toch nog even een omgekeerde cultuurshock. En had ik in mijn mails een nieuwsbrief voor Nederlanders in het Buitenland die niet terug willen vanwege Wilders; terugkomen ok, maar na die man meerdere malen te hebben gehoord, wil ik stiekem heel graag ook wel weer weg. Gelukkig zijn er ook leuke vrienden en familie en dat maakt weer veel goed.

Ik wist het eigenlijk al, maar een blog bijhouden vanaf een 'onbekabeld eiland' werkt natuurlijk nooit. Vandaar de lange radiostilte, aangezien ik de laatste maanden vooral op Carabane ben geweest, met af en toe tripjes naar Ziguinchor of andere 'grote' steden. Aangezien er in Senegal een dubbele kredietcrisis heerst, Senelec de energiemaatschappij is verantwoordelijk voor de 2e, betekent een bezoek aan de stad in 9 van de 10 gevallen een dagelijkse stroomstoring van meerdere uren, dus ook daar is internet geen vanzelfsprekendheid. Dat deze stroomstoringen in de regentijd dagelijks aan de orde zijn, leidt tot veel onvrede bij de bevolking, maar daardoor ook tot geweldig grappige liedjes (die wij dan op Carabane dankzij een soms werkend zonnepaneel wel weer konden luisteren, alleen bij zon en niet bij regen trouwens, want doordat de batterij oud is laadt die niet meer op). Bij regen en zonneschijn gaat in dit geval dus niet op.

Ik vond het trouwens wel een ervaring om eens tijdens de regentijd in Afrika te zijn. Opeens zie je iedereen op hippe waterschoenen lopen, heel het eiland is blij met regen, want behalve goed voor de oogst, betekent regen ook dat je niet elke dag naar de waterput hoeft om te sjouwen, maar dat je jezelf en je kleding kan wassen door de regen op te vangen. En regenwater is verrassend lekker als drinkwater! En is de Casamance relatief al een hele groene regio, in de afgelopen maanden was dat nog mooier. Bij de regenbuien horen af en toe ook KEIHARDE donderslagen en op andere dagen urenlang geluidloze bliksemsflitsen en harde wind/ storm. Soms werkelijk prachtig natuurgeweld, andere keren 's nachts in bed met regen door het rieten dak en keiharde herrie, ook gewoon eng: 'kan het huis niet instorten?' Aangezien Bouba daar ook niet altijd zeker over was, stelde dat niet echt gerust

. Bij een harde storm stortte het dak van het restaurantje in de tuin letterlijk naar beneden, en het dorp zelf stond soms onder het water. Maar regentijd betekent ook: Prachtige zonsondergangen, vuurrode luchten.

En dat is toch wat ik het bijzonderst vind op Carabane, om zo in de natuur te wonen, buiten te zijn. Heerlijk, zo mooi. Ben dan ook verwend, met op 5 meter voor de voordeur water en elke dag kunnen zwemmen. Ben een echte Waterman, en mis nu het geluid van het water als je gaat slapen en wakker wordt. Aan de andere kant natuurlijk ook een stadsmens en 'carabanais' zijn een stuk handiger in veel praktische dingen, en stoerder. Zo vond ik een slang die vlak langs me gleed toen ik in de zon lag niet echt een goed teken, maar volgens de Gambiaan die het zag is dat een 'porte-bonheur', nee geen gelukkige deur maar een geluksdrager. Je kan schijnbaar ook een slang in je lichaam hebben zonder dat je het weet en dat is toch een stuk minder gelukkig. Zo hoorden Bouba en ik in een taxi van een medepassagier die van het ene op het andere moment niet meer kon lopen, geen enkel ziekenhuis kon hem helpen, maar de oude man en genezer waar hij terechtkwam trok een meterslange slang uit zijn been, pijnlijk maar wel weer rondlopen. Totdat wij hem tegenkwamen op weg naar deze genezer, omdat de pijn terug kwam. Hierover zo meer, anders dwaal ik teveel af (doe mijn best, echt).
Bij zee en zwemmen horen helaas ook kwallen, en als je in het donker aan het zwemmen bent weet je niet wat je overkomt als je opeens een klap voelt van iets wat voelt als een lange arm vol stekels. Wormen kruipen ook tussen je tenen en komen er met velen uitzetten als je dit openmaakt, en of het nou een kat is of ratten die s avonds kruipen op het plastic dat de gaten in het rieten dak bedekt, ik weet het niet. Om maar aan te geven dat ik er soms ook wel de kriebels van krijg, maar ik moet zeggen alles went en je wordt er wel dapperder in, kom maar op met die ratten en slangen dus. En Carabane heeft weinig enge beesten, vooral heel veel mooie vogels (paars, blauw, rood, geel) en ontzettend schattige varkentjes en geitjes. Cashewnoten uit eigen tuin grillen, 'solom' (rozige, fluweelachtige vruchtjes) plukken, opsnoepen en tot limonade maken is leuk, evenals tomaten uit eigen tuin in de saus gooien. De rest van de oogst viel een beetje tegen, nou was onze moestuinkennis ook wel beperkt. Om die lekkere 'snoepsolom' te plukken, vonden we regelmatig een groep kinderen in de tuin, boven in de boom met een coup-coup, oftewel een machete. Kinderen van 5 in de boom met een groot, scherp voorwerp, in Nederland zouden vele moeders er toch zenuwachtig van worden, maar hier zijn de kinderen hele dagen alleen op stap. En een hipuitziende schoonzus van Bouba die op bezoek komt, klimt 1-2-3- in haar rok hoog de boom in. Wat het hele eiland fanatiek doet, waardoor je iedereen over het strand ziet lopen met takken in hun hand en vruchtjes in hun mond; volgens mij is het een ideaal ingredient voor een haribo-variant.

Carabane is natuurlijk echt een dorp, met 500 mensen houdt dit in dat iedereen je kent, of denkt te kennen omdat iedereen het over elkaar heeft, en ook al ken ik iemand niet, andersom kennen eilandbewoners je wel. Dit is af en toe wel grappig, zo vertelde een frans meisje die sinds juli voor een jaar op Carabane kwam wonen, dat haar vriend die daar al een paar maanden eerder was en werkt aan de aanlegsteiger die gebouwd wordt, uitgebreid was bestudeerd en besproken onder de vrouwen van het eiland. De vrouw die voor hen kookt vertelde dat ze hadden geconcludeerd dat haar vriend vrijgezel was, want ze zagen hem nooit bellen als hij op het strand langs liep, en een van de fransen die er ook werkt, dat was ECHT een goede man, want die belde elke dag naar zijn vriendin (dat hij en een vriendin in Frankrijk en een in Senegal had, stond natuurlijk niet op zijn voorhoofd geschreven). Deels gemoedelijk en gezellig, maar als je er langer bent merk je ook de nadelen. Met weinig te doen, je kan niet af en toe eens naar de film of een mooie voorstelling, heeft iedereen dus ook veel tijd om over elkaar te praten en te roddelen. En de beruchte jaloezie waar je veel afrikanen over hoort begin je dan ook te zien. Mensen zijn aan de ene kant warm en hartelijk, aan de andere kant is er ook een kant van afgunst en elkaar succes misgunnen. De gris-gris die mensen gebruiken ter bescherming tegen onheil, kan je ook laten maken tegen jaloezie of mensen die je kwaad willen doen. En als je echt kwaad wilt doen, zijn er ook marabouts te vinden die je daarbij willen 'helpen'. Zo vertelde een Senegalees die nu in Europa woont, dat veel van de huizen op Carabane die niet zijn afgebouwd, projecten zijn die mislukt of gestopt zijn omdat mensen jaloers waren en hier zwarte magie voor hebben gebruikt. Het blijft fascinerend en ook triest, ik denk zelf dat armoede hierin een hele grote rol speelt.

Een klein dorp betekent ook dat er niet veel te doen is, in de zin van culturele activiteiten die ik in Nederland zo graag opzoek, dus: concerten, danslessen, etc. Je moet jezelf dus vermaken met andere zaken, zoals: de moestuin, yoga of hardlopen, mensen opzoeken, theerituelen, zwemmen, lezen. Daarnaast heeft Bouba naast het huis een klein afrikaans restaurantje wat ze hebben gebouwd van bamboe matten, palen etc. Hier hebben we met eenvoudige middelen geprobeerd het wat gezelliger te maken, kleedje, bloempotten maken van oude nescafeblikjes, Bouba heeft een tafel gemaakt van boomstammen en planken etc. Aangezien de toilet nog steeds bestond uit een gat in de grond en een plank, hebben we (nou ja, we) een toilet en douche gebouwd. Geweldig een zelfgebouwde afrikaanse douche onder de bomen. Dus nu met emmer en beker om het water over je heen te gieten, in een leuk cementen huisje. En ik heb toch ook een muurtje van rieten matten met cement bewerkt. Daarnaast urenlang kettingen maken, waarvoor Bouba een voor een de palmnoten doorboorde met een ijzeren pin verhit in een vuurtje. In de zomer is het seizoen van de Spanjaarden, wat je meteen merkt: opeens zeggen kinderen me gedag in het spaans: HOLA!, en vragen ze me om 'Caramelos' in plaats van 'bonbons' of 'Tangal' (snoep in het wolof). Een aantal jongens van het eiland komen opeens 10 keer per dag heen en weer lopen over het strand met hun gitaar, en hoor je elke week serenades brengen aan andere spaanse schonen. Een soort lokaal theater, wat bij gebrek aan andere optredens vermakelijk kan zijn, maar ook wat vermoeiend. Bouba en ik hebben er een jazzliedje over gemaakt: Douroir Rekk (douroir betekent eigenlijk: werk, het zoeken van bestaansmiddelen, maar wordt door jonge senegalezen ook gebruikt in de trant van: vrouwen versieren, ofwel grote vissen vangen), Rag kennen jullie uit de jazz, maar in het wolof betekent rekk iets in de trant van 'gewoon'.
Leuke van het spaanse toeristenseizoen is dat we in deze tijd vaker mensen te eten kregen in het restaurantje, of die biertjes komen drinken. Daarnaast slapen er soms mensen in het huis, voor een kleine bijdrage. Dit is in het regenseizoen soms wat behelpen, aangezien het rieten dak niet waterproof meer is. Op deze manier ook veel sympathieke spanjaarden gesproken, en af en toe muziek bij het kampvuur. Zoals ik schreef wordt er een aanlegsteiger gebouwd, dit is zodat de grote boot die 2 keer per week van Dakar naar Ziguinchor vaart, en 2 keer per week de omgekeerde route aflegt, op Carabane kan aanmeren. Dit was voorheen ook het geval, totdat in 2002 de Joola (toenmalige passagiersboot), is gezonken met bijna 2000 slachtoffers, nadat de boot zo'n vier keer meer passagiers aan boord had als toegestaan. De nieuwe boot wordt streng gecontroleerd en is een stuk veiliger, en nu willen ze deze opnieuw een tussenstop laten maken op Carabane. De bevolking van het eiland verwacht er veel van, het toerisme is de laatste jaren erg afgenomen, na de rebellenstrijd in de Casamance, de boot die niet meer stopt, en kredietcrisis, merken ze dit direct in hun dagelijks leven. Wat mij opvalt is dat ze slecht worden geinformeerd of naar hun mening gevraagd, zoals je in Nederland toch altijd bewonerscommissies hebt die hun invloed (kunnen) uitoefenen. Ik ben benieuwd wat voor een veranderingen het brengt, en of de bevolking hiervan profiteert, of dat het leidt tot luxe hotels met weinig direct effect voor de kleine ondernemers. Ik hoop niet dat het 'Equipe Douroir' (zie hierboven) groeit tot gambiaanse proporties en toestanden. Voor het oog is de haven niet direct een aanwinst, het mooie zicht op het eiland als je met de pirogue aankomt is nu wat vervuild door een grote metalen constructie. Wat de bouw ook heeft meegebracht is een grote groep militairen, die de 'veiligheid op het eiland moet bewaken'. Weet niet zo goed wat dit inhoudt, ze vertelden mij toch dat ze zich vooral vervelen, en hardlopen is een hit op het eiland, in navolg van de militairen doen nu ook de kinderen dit fanatiek.

Het regenseizoen is ook het seizoen van de zomervakantie, zodat er veel meer mensen op het eiland zijn. Alle jongeren die in andere dorpen naar school gaan of studeren, komen nu voor een aantal maanden terug naar het eiland. Dit is ook het seizoen waarin er veel Jola tradities plaatsvinden. Zo was er de 'circoncision' oftewel de besnijdenis van de jongetjes van het eiland. Hierbij gaan ze voor meerdere weken naar de 'brousse', het bos, waarin ze worden besneden en een aantal weken met elkaar blijven totdat ze genezen zijn. Vrouwen mogen hierbij niet aanwezig zijn, en elke dag zie je mannen en jongens die zelf dit ritueel al hebben meegemaakt, met grote schalen met eten, naar de brousse lopen om eten te brengen. Bij de kinderen en mannen is de 'Kankouran' aanwezig, dit is een soort wezen/ geest die hen beschermt. De kankouran is echter ook een wezen waar de Jola voor moeten uitkijken. Op het moment dat de Kankouran er is, moet je niet alleen buiten lopen of in het donker zijn. Je hoort hem schreeuwen en met zijn coup-coup slaan, en als je hem ziet moet je vluchten. Als hij mensen tegenkomt die niet naar binnen zijn gegaan, wordt hij boos en kan hij je volgen. Mensen moeten erom lachen en maken elkaar er bang mee, maar er zijn ook verhalen dat de kankouran in Ziguinchor echt mensen heeft verwond met zijn coup-coup. Ik was toch wel nieuwsgierig naar die Kankouran, als je hem 's nachts hoort klinkt het toch best eng, maar omdat je binnen moet blijven zie je hem vervolgens niet. Toen de kinderen uit het bos terugkwamen voor het besnijdenisfeest, kwam de kankouran met hem mee en kon ik hem toch zien vanuit het huis. Het is een man in een rood pak met lange haren, een soort hond zeg maar, en alle mannen die meeliepen rennen op hem af, rennen weg en dansen naar hem toe om hem uit te dagen.

Het eind van het regenseizoen wordt traditioneel afgesloten met de traditionele 'Lutte' van de Jola, worstelen dus. Helaas hebben we dit niet kunnen zien. Wel kwam ik er tot mijn verbazing achter dat Bouba dit ook jarenlang heeft gedaan, wat ik eigenlijk nooit wist. Maar je ziet kleine kinderen vaak met elkaar de 'lutte' doen, en ook in Bissau hadden we hiervan een mooi voorbeeld gezien toen we op een auto wachtten.

Het 'Op een onbewoond eiland, zijn alle dagen fijn' gevoel klopt deels wel, maar ik zou er niet maandenlang kunnen wonen zonder af en toe naar de bewoonde wereld uit te wijken.
Een van onze uitstapjes was naar Gambie om weer eens een stempel te verkrijgen. Na net over de grens vast te komen zitten in de modder, door het uitbundige regenseizoen, stonden 4 mannen fanatiek het busje te duwen om te proberen het los te krijgen uit de modderpoel. Bouba vermaakte zich opperbest met het zoeken van geschikte boomstammen om het busje op te rollen, en het bemodderen van zijn kleren. Echter zonder succes. Waarna hij 'de vrouwen', bestaande uit 2 gambiaanse en moi-meme, die op veilige afstand stonden te kijken, opriep met een speech over de vrouwelijke en mannelijke krachten verenigen in een moeilijke tijd waarin dat echt nodig is, oftewel of we ons ook wilden begeven in het modderige water om eens mee te duwen. 1 Vrouw keek ons aan of hij en wij gek waren geworden, maar de andere vrouw en ikzelf besloten toch eens mee te duwen, en ja hoor: met girlpower duwden wij die bus wel uit de modder. Met verenigde krachten van 2 presidenten, mijn buurvrouw namelijk in boubou van afrikaanse wax bedrukt met de gambiaanse president Yahya A.J.J. Jammeh, ikzelf in broek van afrikaanse wax bedrukt met Barack Obama en zijn geliefde Michelle, ging dat heel gemakkelijk. Of het nou vooral Yammeh of Obama was, die hierbij hielp? Het schijnt dat Yammeh namelijk zeer mystieke krachten heeft. Schreef ik geloof ik al eerder dat hij jaarlijks een festival organiseert, waarbij hij grote afrikaanse magiers verzamelt, in Gambie hoorde ik meer ongelooflijke voorbeelden. Zo hoorde ik in Nederland al dat Yammeh beweert aids te kunnen genezen met bananen, hier hoorde ik hier meer over. In het hotel in Brikama was de jongen die daar werkte bezig met het maken van medicijnen uit de Noni-plant, een boom uit Azie. Hij vertelde dat dit een effectief middel was tegen malaria, maar ook goed voor velen andere ziekten. Toen ik vertelde dat ik had gehoord dat de president een medicijn had tegen aids, bevestigde hij dit. Het bestaat niet alleen uit bananen, zoals ik gehoord had, maar uit deze zelfde plant en dat moet je innemen samen met banaan. Toen ik toch wat sceptisch was, vertelde hij dat zijn opa geleerd had medicijnen te maken van Yammeh zelf, aangezien deze mystieke krachten heeft. Het schijnt zelfs dat hij een eigen 'duivel' heeft, waar hij mee kan praten. Op vrijdagavond altijd door een grote baobab in zijn tuin loopt, wat de bewakers op afstand met eigen ogen kunnen zien. Toen hij een nieuwe brug liet bouwen over een rivier waar een kwade geest in huist, en de rivier elk jaar 6 mannen en 6 vrouwen neemt die daarin verdrinken, sprak de kwade geest tot hem en zei dat als er een nieuwe brug zou komen hij als offer nog slachtoffers zou nemen. Yammeh kon dit ook door te praten met zijn duivel niet voorkomen, en bij de bouw zijn twee medewerkers verdronken. Dit verhaal vond ik toch een wat rare bijsmaak hebben, als je in de reisgidsen leest dat Yammeh geen politieke tegenstanders duldt, journalisten die kritisch zijn naar de gevangenis gaan, of verdwijnen, en rond verkiezingstijd meerdere malen vele mensen zijn opgepakt omdat ze worden verdacht een staatsgreep te plannen. The Smile Coast, waar de kranten vol staan met politiek nieuws. Maar na slechts een paar dagen in een land, kom je toch niet veel meer te weten dan dit.

Nu dus weer wennen in een wereld zonder gris-gris tegen auto-ongelukken, maar met autoriemen en een auto waarin je niet de weg kan zien door de gaten in de vloer!

Liefs